Co to jest wierzytelność?

Wierzytelność należy do podstawowych pojęć związanych z prawem zobowiązaniowym, które dotyczy w zasadzie każdego przedsiębiorcy, a także konsumentów m.in. w sektorze usług. W niniejszym artykule pomagamy zrozumieć, czym jest wierzytelność i co oznacza dla poszczególnych stron zobowiązania, a także tłumaczymy, dlaczego pojęcia wierzytelności nie można mylnie utożsamiać z pojęciem długu.

Pojęcie wierzytelności

Wierzytelność to pojęcie określone w Kodeksie cywilnym jako prawa majątkowe, z których wynikają roszczenia wierzyciela do świadczeń, jakie zobowiązany jest płacić dłużnik. Z pojęciem wierzytelności ściśle wiążą się również pojęcia wierzyciela oraz dłużnika. Wierzyciel jest zatem osobą, wobec której dłużnik ma obowiązek spłaty swojego zobowiązania. O wierzytelności  bardzo często mówimy w przypadku umowy zawartej pomiędzy dwoma przedsiębiorstwami. Wierzycielami mogą być:

• bank udzielający kredytu;
• operator usług telekomunikacyjnych;
• jakakolwiek firma, która świadczy swoje usługi;
• prywatna osoba udzielająca pożyczki.

Wierzytelność a dług

Wierzytelność i dług to pojęcia często stosowane zamiennie, co jednak jest błędem. Dług bowiem jest zobowiązaniem, które leży po stronie dłużnika, a zatem inaczej możemy określić go jako obowiązek spełnienia świadczenia względem swojego wierzyciela. Wierzytelność jest natomiast prawem wierzyciela do świadczenia, które jest zobowiązany zapłacić mu dłużnik.

Jaki charakter może mieć wierzytelność?

Ze względu na termin spłaty wierzytelności możemy podzielić je na niewymagalne i wymagalne. Czym się różnią?

• Wierzytelność niewymagalna – jest to wierzytelność, która już powstała, ale dłużnik nie ma jeszcze obowiązku jej spłaty, ponieważ termin płatności jeszcze nie upłynął. Innymi słowy, mówimy tu po prostu o terminach płatności za konkretne rachunki, dopóki nie zostaną one przekroczone, mówimy o wierzytelności niewymagalnej.
• Wierzytelność wymagalna – mówimy o niej, kiedy termin spłaty upłynął. Wierzyciel ma wówczas prawo wyciągać konsekwencje, przewidziane w umowie lub w Kodeksie cywilnym, np. naliczać odsetki, wzywać do zapłaty czy windykować.

Kiedy powstaje wierzytelność?

Wierzytelność powstaje wskutek różnych zdarzeń – najczęściej po zawarciu umowy w formie pisemnej lub ustnej. Innym przypadkiem zdarzenia, które może spowodować powstanie wierzytelności, jest czyn zabroniony, czyli delikt. Osoba, która wyrządziła szkody jest z reguły zobowiązana do jej naprawienia. Wierzycielem staje się wówczas osoba pokrzywdzona.

Czy wierzytelność można sprzedać?

W kwestii sprzedaży wierzytelność nie różni się niczym od innych praw majątkowych, dlatego istnieje możliwość jej odsprzedaży podmiotom trzecim. Sprzedaż wierzytelności nazywamy cesją. Wówczas strony, które podpisują cesję, nazywane są odpowiednio cedentem (strona, która zbywa prawa do wierzytelności, czyli je odsprzedaje) oraz cesjonariuszem (strona kupująca prawa do wierzytelności). Po dokonaniu cesji cesjonariusz nabywa wszystkie prawa związane z wierzytelnością, tj. prawo do jej egzekwowania, zastosowania kar umownych, naliczania odsetek czy windykacji. Cesja może również dotyczyć poszczególnych praw, które zostaną określone w umowie.

Cesja nie musi dotyczyć całości wierzytelności, ale np. określonej kwoty lub jej procenta. Wierzytelność może również zostać przekazana na rzecz cesjonariusza na określony czas, po czym – w przypadku nie uregulowania – wraca do cedenta.

Czy o cesji należy powiadomić dłużnika?

Tak, o sprzedaży wierzytelności należy powiadomić dłużnika, ponieważ w przypadku braku takiej informacji lub pomimo niej, spłata zobowiązania na konto pierwotnego wierzyciela nie jest skuteczna wobec nabywcy wierzytelności (cesjonariusza), dlatego ma on prawo do dalszego ubiegania się o spłatę. Cesja wierzytelności nie wymaga natomiast pytania o zgodę dłużnika.