Czym są zatory płatnicze?

Czym jest zator płatniczy?

Zator płatniczy to kumulacja zadłużeń, która negatywnie wpływa na partnerów biznesowych. To sytuacja, w której kontrahenci spóźniają się z zapłatą należności, do których zobowiązali się w momencie podpisania umowy współpracy. W związku z tym Ty i Twoja firma również nie możecie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec innych partnerów i tracicie płynność finansową. Zjawisko to dotyka najczęściej mikroprzedsiębiorców, duże przedsiębiorstwa oraz podmioty z sektora MŚP.

Zatory płatnicze często mają związek z sytuacją gospodarczą kraju – w momencie zastoju lub inflacji. Nie jest to jednak jedyny powód. Opóźnienia w płatnościach wynikają także z:

• bankructwa partnera biznesowego,
• zaległości płatniczych po stronie kontrahentów partnera,
• nieprawidłowej strategii zarządzania płynnością finansową firmy.

Zjawisko zatorów płatniczych związane jest również z nadmierną ufnością przedsiębiorców w stosunku do kontrahentów – np. niesprawdzeniem partnerów przed nawiązaniem umowy. Firmy często obawiają się również upominać o należności w obawie o utratę współpracy.

Skutki zatorów płatniczych

Przedłużające się zatory płatnicze mogą skutkować nieprzyjemnymi konsekwencjami dla wielu współpracujących z sobą przedsiębiorstw. Największymi z nich są:

• problemy z wypłacaniem wynagrodzeń dla pracowników,
• trudności z zakupem materiałów niezbędnych do produkcji sprzedawanych towarów,
• koszty wynikające z zatorów, np. zaciągnięcie kredytów bankowych,
• zatrzymanie procesu rozwoju firmy, związane z ograniczeniem inwestycji, wprowadzaniem nowych produktów etc.
• wstrzymanie płatności w momencie, gdy przedsiębiorstwo nie ma własnych środków na pokrycie zadłużeń.

Jeśli zaległości są regularne i długotrwałe – mogą być przyczyną utraty płynności finansowej.

Zatory płatnicze najtrudniejsze są dla mikro- i małych przedsiębiorstw. W przypadku mikroprzedsiębiorstw obsługa przeterminowanych zobowiązań kosztuje 8% ogółu kosztów w firmie, w małych przedsiębiorstwach koszt ten stanowi 5,5%. Ich model biznesowy nie zakłada tworzenia jednostek odpowiedzialnych za zarządzanie opóźnieniami płatności. W większych przedsiębiorstwach zatory płatnicze nie są tak odczuwalne, jak w przypadku mniejszych. Koszt obsługi zobowiązań przeterminowanych wynosi 4% ogółu kosztów firmy.

Co robić w przypadku zatoru płatniczego?

Aby zapobiec powstawaniu zatorów, należy reagować jak najszybciej i podejmować działania, które umożliwią odzyskanie długu. Pieniądze potrzebne są do utrzymania płynności finansowej, dlatego nie czekaj na to, aż kontrahent sam ureguluje należności. Przypominaj o dotrzymywaniu terminów i upominaj się o zapłatę, najbezpieczniej – w formie pisemnej. W przypadku jakichkolwiek problemów – możesz poprosić o pomoc windykatora lub skorzystać z faktoringu.

Aby nie dopuścić do podobnej sytuacji w przyszłości – odpowiednio się zabezpiecz:

• współpracuj ze sprawdzonymi i wiarygodnymi kontrahentami,
• sprawdzaj potencjalnych partnerów biznesowych w bazach dłużników,
• informuj w umowach o karach za opóźnienia w płatnościach,
• ubezpiecz należności,
• stosuj krótkie terminy płatności.

Jak zwalczać zatory płatnicze?

Od 1 stycznia 2020 roku do polskiego systemu prawnego weszła ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku, dotycząca zmian części ustaw, które mają ograniczyć zatory płatnicze (Dz.U. poz. 1649). Najważniejszymi zmianami są:

• wprowadzenie transakcji asymetrycznej – transakcja, w której dłużnikiem jest duży przedsiębiorca a wierzycielem – mikro-, mały lub średni przedsiębiorca (MŚP). Dłużnik ma obowiązek złożenia wierzycielowi oświadczenia o statusie dużego przedsiębiorcy w momencie zawarcia transakcji handlowej. W przypadku niezłożenia odpowiednich dokumentów nałożona jest grzywna w wysokości do 5 tysięcy zł. Termin płatności w transakcjach asymetrycznych wynosi maksymalnie 30 dni. Obowiązuje on również płatności dokonywane przez podmioty publiczne (z wyłączeniem podmiotów leczniczych);
• odsetki za opóźnienie – nastąpiło podwyższenie odsetek o 2 punkty procentowe. Wysokość odsetek to suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 10 punktów procentowych, a rekompensata kosztów windykacji jest obecnie zależna od wysokości należnej zaległości:
• 40 euro – jeśli wartość należności nie przekracza 5 tys. zł,
• 70 euro – jeśli wartość należności przekracza 5 tys. zł, ale nie przekracza niż 50 tys. zł,
• 100 euro – jeśli wartość należności jest równa lub wyższa 50 tys. zł;
• postępowanie przed sądem – wierzyciel może dochodzić przed sądem rażącej nieuczciwości praktyk. Dłużnik ma obowiązek udowodnić, że dłuższy niż 60 dni (liczone od dnia otrzymania przez dłużnika rachunku lub faktury) termin zapłaty nie jest rażąco nieuczciwy wobec kontrahenta-wierzyciela;
• odstąpienie lub wypowiedzenie umowy przy opóźnieniu powyżej 120 dni – wierzyciel ma prawo odstąpić od umowy, jeśli w transakcji symetrycznej ustalony przez strony termin zapłaty przekroczy 4 miesiące (przepisy przewidują termin 60 dni);
• uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – możliwe jest wszczęcie postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania. Jeśli w postępowaniu stwierdzono, że doszło do znaczącego opóźniania przy regulowaniu należności, prezes UOKiK nałoży karę na dłużnika. Znaczące opóźnianie ma miejsce wówczas, gdy w okresie kolejnych trzech miesięcy suma wartości niezapłaconych lub zapłaconych już po terminie należności wynosi co najmniej 2 mln zł.

Najczęściej zadawane pytania

Czym są zatory płatnicze i jakie są ich główne przyczyny?

Zatory płatnicze to sytuacja, w której kontrahenci spóźniają się z zapłatą należności, co prowadzi do problemów finansowych w firmach. Główne przyczyny zatorów płatniczych to m.in. bankructwo partnera biznesowego, zaległości płatnicze po stronie kontrahentów, błędy w zarządzaniu płynnością finansową, a także nadmierna ufność wobec kontrahentów bez wcześniejszego sprawdzenia ich wiarygodności.

Jakie są skutki zatorów płatniczych dla przedsiębiorstw?

Zatory płatnicze mogą prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji dla przedsiębiorstw, takich jak problemy z wypłacaniem wynagrodzeń pracownikom, trudności z zakupem materiałów do produkcji, konieczność zaciągnięcia kredytów, zatrzymanie rozwoju firmy, a w skrajnych przypadkach – utrata płynności finansowej.

Jakie działania można podjąć w przypadku wystąpienia zatorów płatniczych?

Aby zapobiegać i zwalczać zatory płatnicze, należy podejmować szybkie działania w celu odzyskania długu, takie jak przypominanie kontrahentom o terminach płatności czy korzystanie z usług windykacyjnych. Ważne jest też zabezpieczenie się przed przyszłymi zatorami przez współpracę ze sprawdzonymi partnerami, umieszczanie w umowach klauzul o karach za opóźnienia w płatnościach oraz stosowanie krótkich terminów płatności. Ponadto, istnieją różne formy wsparcia prawnego, takie jak ustawa ograniczająca zatory płatnicze, która wprowadza m.in. transakcje asymetryczne, wyższe odsetki za opóźnienia oraz uprawnienia Prezesa UOKiK do nałożenia kar na dłużników.