Zadatek a zaliczka – różnice, podobieństwa. Która forma jest korzystniejsza?

Czym jest zaliczka?

Zaliczka przeznaczona jest na poczet przyszłych zobowiązań, które wynikają z zawartej umowy. To składowa pełnej sumy, którą – jako klient – musisz zapłacić za zamówioną usługę lub towar i nie stanowi zabezpieczenia umowy. Podlega zwrotowi wówczas, gdy transakcja nie zostanie zrealizowana, bez względu na to, która strona umowy winna jest jej niedotrzymania. Jeśli natomiast obie strony wywiążą się z umowy, nabywca dopłaca tylko pozostałą część kwoty.

Czym jest zadatek?

Zadatkiem nazywane jest świadczenie w postaci rzeczowej lub pieniężnej, którą otrzymuje strona wykonawcy przy zawieraniu umowy. Jeśli którakolwiek ze stron nie wywiąże się z niej – przysługuje jej rekompensata w postaci wysokości zadatku. Jeżeli umowy nie wykona dostawca – osoba wpłacająca zadatek może domagać się zwrotu w wysokości wartości podwójnej zadatku. W sytuacji, gdy następuje rozwiązanie umowy między stronami lub gdy umowa nie może zostać wykonana ze względu na okoliczności, na które obie strony nie miały wpływu albo obie ze stron ponoszą odpowiedzialność za niewywiązanie się z obietnicy – zwrot zadatku jest konieczny. Jeśli umowa została wykonana – zadatek uznawany jest część pełnej kwoty do zapłaty.

Zadatek powinien stanowić nie więcej niż 20% kwoty do zapłaty. Jest to zabezpieczenie nie tylko dla dostawcy, ale również dla klienta. Stosowany jest najczęściej w momencie zawierania umów, które dotyczą przedmiotów wartościowych, np. zakup nieruchomości.

Zadatek a zaliczka – która forma jest zwrotna?

Wpłacając zaliczkę, nie ma możliwości odstąpienia od umowy w momencie jej niewykonania przez zleceniobiorcę bez wskazania dodatkowego terminu do realizacji zobowiązania. W przypadku zadatku – taka możliwość istnieje. Jeżeli umowa jest rozwiązana przez obie strony – musi nastąpić zwrot świadczeń. Zaliczka nie może zostać anulowana, nie można także żądać jej zwrotu w podwójnej wysokości.

Może zdarzyć się sytuacja, w której obie strony nie mogą dojść do porozumienia, czy wpłacona kwota stanowiła zaliczkę, czy też zadatek. Wówczas spór ten może być rozstrzygnięty przez sąd. Zeznania warto poprzeć dowodami, które potwierdzą, że wolą stron było wręczenie zadatku bądź zaliczki. Sytuację uprości dołączenie konkretnego zapisu w umowie, jeśli jednak nie został on zapisany – dowód w sprawie może stanowić zeznanie świadka, który był obecny podczas zawierania umowy.

Co różni zadatek od zaliczki?

Różnica między zaliczką a zadatkiem istotna jest w momencie, kiedy którakolwiek ze stron chce odstąpić od umowy i odzyskać kwotę wpłaconą na poczet usługi, która miała być wykonana w przyszłości. Zaliczka nie jest formą zabezpieczenia umowy, w przeciwieństwie do zadatku, który uregulowany jest w Kodeksie Cywilnym. Zaliczka to kwota wpłacana na poczet zawieranej umowy i jest częścią kwoty, którą musisz wpłacić, gdy usługa lub towar zostanie wykonana. Zadatek jest natomiast zabezpieczeniem umowy – jeśli jedna ze stron chce od niej odstąpić – ma obowiązek oddać całą kwotę, a także naprawić szkodę, która jest następstwem niewywiązania się z deklaracji.

Zaliczka może mieć charakter jedynie pieniężny, w przeciwieństwie do zadatku, który może być złożony w formie przedmiotu. Jeśli jednak umowa zostanie zrealizowana – nie zalicza się on na poczet świadczenia. Podlega zwrotowi osobie, która go wydała.

Zwrot zadatku

Jeżeli któraś ze stron nie wykonała umowy – powinna otrzymać zwrot zadatku. Ponadto strona poszkodowana, która nie odstąpiła od umowy, ma prawo domagać się zwrotu wpłaconej kwoty w wysokości podwojonej, jak również odszkodowania z tytułu niewywiązania się z obowiązków.

Są jednak sytuacje, w których koniecznością jest jedynie zwrot zadatku w wysokości pierwotnej, bez obowiązku spłaty dwukrotności jego wysokości. Jest to np. rozwiązanie umowy, niewykonanie umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponoszą obie strony lub sytuacja, w której niewykonanie umowy wynikło z przyczyn, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności.

Zwrot zaliczki

Jeżeli wykonawca otrzymał zaliczkę i wykonał już część obowiązków, aby wywiązać się z umowy, jednak nie jest możliwa jej całkowita realizacja z powodu rezygnacji drugiej strony lub niechęci dalszej współpracy – warto skorzystać z kompensaty, czyli potrącenia. Wykonawca powinien zwrócić zaliczkę, jednak może żądać odszkodowania za niewywiązanie się z umowy strony zleceniodawcy. Ma możliwość zdecydować się na złożenie oświadczenia o potrąceniu zaliczki z należnej kwoty.

Podsumowanie

• Zadatek a zaliczka – kluczowe informacje, o których warto wiedzieć:
• w przypadku niewywiązania się z umowy zadatek można zatrzymać, a zaliczkę należy zwrócić,
• aby zatrzymać zadatek, w pierwszej kolejności należy odstąpić od umowy,
• zadatek można zatrzymać wówczas, gdy to druga strona odpowiada za niewykonanie umowy,
• zadatek i zaliczka wpłacane są na poczet wynagrodzenia w przypadku wykonania umowy.

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są główne różnice między zadatkiem a zaliczką?

Główna różnica między zadatkiem a zaliczką polega na ich roli jako zabezpieczenia umowy. Zadatek ma charakter zabezpieczenia – jeśli strona nie wywiąże się z umowy, zadatek jest utracony lub podlega zwrotowi w podwojonej wysokości. Zaliczka natomiast stanowi część zapłaty za usługę lub towar i jest zwracana w przypadku niewykonania umowy, bez względu na przyczynę. Zadatek może przybrać formę pieniężną lub rzeczową, podczas gdy zaliczka zawsze jest w formie pieniężnej.

Co się dzieje ze zwróconym zadatkiem, gdy strona wycofuje się z umowy?

Jeśli umowa zostanie zerwana przez stronę, która wpłaciła zadatek, traci ona wpłaconą kwotę. Natomiast jeśli to druga strona odstąpi od umowy, wpłacający zadatek ma prawo domagać się zwrotu podwójnej kwoty zadatku. Jeżeli rozwiązanie umowy następuje za porozumieniem obu stron, zadatek jest zwracany w wysokości pierwotnie wpłaconej.

Kiedy lepiej zdecydować się na zaliczkę, a kiedy na zadatek?

Wybór między zadatkiem a zaliczką zależy od specyfiki transakcji i preferencji stron. Zadatek jest bardziej odpowiedni w sytuacjach, gdzie wymagane jest silne zabezpieczenie umowy, na przykład przy dużych transakcjach, jak zakup nieruchomości. Zaliczka może być lepszym wyborem w przypadku mniejszych transakcji lub gdy strony preferują bardziej elastyczne podejście do zabezpieczenia umowy. Zaliczka jest również zwracana, gdy transakcja nie dochodzi do skutku, niezależnie od przyczyny.